ورود کانی سیاه به سبد منابع تولید برق در ایران
به گزارش نماد اقتصاد، اگرچه سال‌هاست که نام چین بر تارک تولید و مصرف زغال سنگ جهان می درخشد اما مصرف این ماده معدنی در اروپا و آمریکا نیز همچنان رایج است. به گونه‌ای که در آلمان به عنوان بزرگترین اقتصاد اروپا، زغال سنگ ۱۸.۹٪ از کل مصرف انرژی را تشکیل می‌دهد که این عدد در بیش از یک دهه پیش یعنی در سال ۲۰۱۲، بالاتر از ۲۴.۹٪ بود. البته آمریکا و اتحادیه اروپا گام‌های در جهت کاهش سهم زغالسنگ در تامین انرژی برق برداشته‌اند.
هم آمریکای شمالی و هم اروپا مصرف انرژی خود از زغال سنگ را در سال ۲۰۲۳ به میزان ۱۶ درصد کاهش دادند. با این حال، وابستگی شدید به زغال سنگ در منطقه آسیا-اقیانوسیه باعث شد که مصرف جهانی زغال سنگ در ۱۰ سال اخیر تقریباً ثابت بماند.
هم اکنون آسیا رکورد دار مصرف زغالسنگ در جهان است به طوری که بخش برق چین به تنهایی یک سوم مصرف جهانی را به خود اختصاص داده است. هند نیز مصرف زغال سنگ خود را از سال ۲۰۰۷ دو برابر کرده است و انتظار می‌رود که در سال‌های آینده این روند ادامه یابد.
بنا به اعلام سازمان برق مرکزی هند، حدود چهار گیگاوات ظرفیت تولید نیرو با سوخت زغالسنگ، در سال ۲۰۲۴، اضافه شده که مشابه رکورد سال گذشته است. هر چند این ظرفیت، بیشترین میزان از سال ۲۰۱۹ است که ۷.۴ گیگاوات ظرفیت تولید نیروی زغال سوز اضافه شده بود، اما کمتر از اهداف دولت هند برای ظرفیت مورد نیاز تا سال ۲۰۳۲ است.
بر این اساس ظرفیت جدید نیروگاه‌های زغال‌سوز هند در راستای تلاش این کشور برای پاسخگویی به مصرف فزاینده برق، نزدیک به بالاترین رکورد پنج سال اخیر ایستاد.
وابستگی هند به زغالسنگ، با وجود برنامه‌های این کشور برای بکارگیری سریع ظرفیت نیروی پاک، احتمالا سال‌ها ادامه خواهد داشت.
طبق اعلام آژانس بین‌المللی انرژی، انتظار می‌رود استفاده از زغالسنگ در سطح جهانی، به دلیل تقاضای رو به رشد در چین و هند، تا سال ۲۰۲۷، رکورد جدیدی را بشکند.
سبقت ترکیه از آلمان در تولید برق با منبع زغال سنگ
در این میان ترکیه در هشت ماه از ۹ ماه اول سال ۲۰۲۴ عنوان بزرگترین تولیدکننده برق با زغالسنگ در اروپا بوده و از آلمان و لهستان سبقت گرفته است.
بر اساس گزارش اندیشکده امبر ترکیه در فاصله ژانویه تا سپتامبر، ۸۸ تراوات ساعت برق از زغالسنگ تولید کرد که ۲ درصد بیشتر از مدت مشابه در سال ۲۰۲۳ بود. این حجم تولید، ۲۸ درصد بالاتر از ۶۹ تراوات ساعت تولید شده در آلمان و ۳۶ درصد بالاتر از ۶۵ تراوات ساعت تولید شده در لهستان است که دو تولیدکننده بزرگ بعدی در اروپا هستند که برق را با سوزاندن زغالسنگ تولید می‌کنند.
حدود ۳۵ درصد از برق ترکیه در سال جاری تاکنون، از سوزاندن زغال سنگ تولید شده است که بزرگترین منبع سوخت مورد استفاده برای تولید برق در این کشور است. با این حال، تولید بالاتر سدهای آبی و مزارع خورشیدی کمک کرد این سهم از حدود ۳۷ درصد در سال ۲۰۲۳ کاهش یابد.
روسیه، تامین کننده اصلی زغال سنگ ترکیه است و درحدود ۷۰ درصد از واردات زغالسنگ به ترکیه سهم دارد. اما الگوی مصرف زغال سنگ در اروپا و آمریکا کاهشی است.
توافق کشورهای گروه G7 در زمینه پایان دادن به مصرف زغال سنگ کشورهای برای تولید برق تا سال ۲۰۳۵ گویای عزم جدی این کشورها در زمینه حذف زغالسنگ به عنوان یکی از آلاینده ترین سوخت های فسیلی است.
هم اکنون وابستگی اروپا به زغالسنگ در تامین انرژی برق حدود 13 درصد است که این میزان در آلمان به حدود 20درصد، در ترکیه به 35درصد و در لهستان به 56 درصد می‌رسد.
اگرچه برخی معتقدند حذف زغالسنگ به عنوان یکی از منابع تولید برق موجب کاهش قیمت زغالسنگ و افزایش مصرف آن در کشورهای فقیرتر آسیا می‌شود. ضمن اینکه این سوخت فسیلی را برای سایر اقتصادهای بزرگ مانند چین و هند ارزان‌تر می‌کند.
سهم صفر درصدی ایران از نیروهای زغال سنگ سوز
با وجود سهم قابل توجه زغالسنگ در منابع تولید انرژی برق در دنیا، میزان برق تولیدی از زغالسنگ در ایران صفر است.
با توجه به منابع عظیم گاز و نفت در کشور سهم اصلی منابع تولید برق در اختیار این دو سوخت است که این موضوع باعث نزولی شدن تنوع سبد تولید برق در چند دهه اخیر شده به گونه ای که بر اساس گزارش مرکز پژوهش های محاسبه شاخص تنوع سبد تولید برق برای ایران حاکی از آن است که در چند سال گذشته این شاخص از محدوده قابل قبول به محدوده ضعیف سقوط کرده است.
بر اساس این گزارش، دلیل این سقوط نیز وابستگی زیاد به گاز طبیعی برای تولید برق بوده است؛ چراکه سهم گاز طبیعی از تولید برق در ایران از 35 درصد در سال 1364 به حدود 86 درصد در سال 1402 رسیده است. در این میان باید اشاره کرد که 93 درصد از رشد تولید برق کشور در چهار دهه اخیر برعهده گاز طبیعی بوده و در حدود هفت درصد باقی‌مانده توسط فراورده‌های نفتی و انرژی هسته‌ای انجام شده است.
این در حالی است که ایران ۱۲ میلیارد تن زغالسنگ در اختیار دارد که حدود سه میلیارد تن آن در منطقه طبس واقع شده است.
بر همین اساس به گفته معاون توسعه طرح‌های شرکت مادرتخصصی برق حرارتی به منظور تنوع بخشی به منابع اولیه تولید نیروی برق و به دلیل وجود ذخایر غنی زغال سنگ حرارتی در کشور به خصوص در منطقه طبس احداث نیروگاه تولید برق با برخورداری از دو واحد ۳۲۵ مگاواتی در دستور کار قرار گرفته است.
عظیم اعتمادی با تاکید بر اینکه تاکنون ۱۲۰ میلیون یورو جهت ساخت نخستین نیروگاه زغالسنگ سوز کشور هزینه شده است، گفت: در حال حاضر تجهیزات اصلی توربین و ترانسفورماتور واحد ۱ وارد سایت نیروگاه طبس شده است.
وی با اشاره به اینکه اجرای این طرح بالغ بر پنج هزار نفر اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم به همراه خواهد داشت، افزود: افتتاح این نیروگاه موجب صرفه‌جویی سالانه ۱.۲ میلیارد مترمکعب در مصرف گاز طبیعی خواهد شد،
اعتمادی ادامه داد: در حال حاضر با تکیه بر توانمندی شرکتهای داخلی، بهره‌برداری از معدن زغال سنگ مزینو برای تامین سوخت این نیروگاه در نظر گرفته شده و یک دستگاه توربین بخار به ظرفیت ۳۲۵ مگاوات و یک دستگاه ترانسفورماتور اصلی پروژه نیز تامین شده است.
وی ورود زغال سنگ حرارتی به عنوان یک حامل جدید به سبد انرژی کشور را از جمله اهداف این پروژه برشمرد و گفت: پایداری شبکه برق در منطقه شرق و جنوب‌شرق کشور، افزایش ظرفیت تولید برق کشور به میزان ۶۵۰ مگاوات، تحولات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و صنعتی در یکی از مناطق بسیار محروم کشور، ایجاد تحول در صنایع معدنی و بهره‌برداری از بزرگترین معدن زغالسنگ حرارتی کشور از دیگر اهداف مهم اجرای این طرح نیروگاهی است.
معاون توسعه طرح‌های شرکت برق حرارتی با بیان اینکه این طرح در چارچوب اجرای مصوبات شورای عالی انرژی به عنوان نخستین نیروگاه زغال‌سوز کشور در حال ساخت است، اضافه کرد: طی چند سال اخیر محدودیت تامین گاز مورد نیاز نیروگاه‌های حرارتی در فصول سرد سال لزوم استفاده از سایر منابع انرژی موجود برای تولید برق را مورد توجه ویژه قرار داده است؛ در همین راستا به منظور بهره‌مندی از منابع سرشار طبیعی در کشور برای تولید انرژی در تلاش هستیم تا نخستین نیروگاه زغال‌سوز کشور را در منطقه طبس احداث کنیم.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به سند جامع راهبرد انرژی کشور و به جهت ایجاد تنوع سبد سوخت، استفاده از سوخت زغالسنگ برای تولید برق به عنوان یکی از تکالیف وزارت نیرو مطرح است. در همین راستا به موجب سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی کشور مقرر شده است تا افق ۱۴۲۰ بیش از پنج هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی زغالسنگ سوز ایجاد گردد که با توجه به ظرفیت محدوده‌های کشف شده زغالسنگ حرارتی کشور، منطقه معدن زغالسنگ طرح نیروگاه طبس اصلی‌ترین نقش را در تولید سوخت این نیروگاه‌ها خواهد داشت.
وی اضافه کرد: معدن زغالسنگ حرارتی مزینو نیز جهت تامین سوخت نیروگاه ۶۵۰ مگاواتی زغالسنگ سوز طبس با محدوده ۳۳ کیلومترمربع و بیش از ۷۰ لایه زغال‌سنگی توسط شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق حرارتی اکتشاف و ثبت شده است.
اعتمادی با اشاره به برآورد ذخیره ۴۹۸ میلیون تن زغالسنگ حرارتی در محدوده این معدن، گفت: بهره‌برداری و بازگشایی جبهه کارهای معدن از شهریورماه سال ۱۴۰۰ جهت رسیدن به ظرفیت تولید دو میلیون تن زغال خام در سال از این معدن برای تامین سوخت نیروگاه در دستور کار قرار گرفته است.
معاون توسعه طرح‌های شرکت برق حرارتی در پایان تاکید کرد: نظر به حمایت همه‌جانبه تمام ارکان مالی و اجرایی کشور برای تامین مالی پروژه، به زودی شاهد ادامه انجام عملیات اجرایی این پروژه عظیم در کشور خواهیم بود.
انتهای پیام
