نیم قرن حرکت لاک‌پشتی برای بهره‌مندی از فلز سرخ؛ استخراج یک درصدی و ارزآوری 10 درصدی مس ایران!
سپهرش به واسطه خورشید عالم تاب طلا، اعماقش با داشتن ذخایر نفت و گاز شعف‌انگیز و سواحلش، دریایی از ظرفیت‌های توسعه است، در دل خاکش گنجینه‌های نهفته بسیاری دارد برای ما و چندیش نسل پس از ما. تاریخ کهنش و جذابیت‌های طبیعی این سرزمین می‌تواند یک ملت را در رفاه غوطه‌ور کند. هیچ کدام از این‌ها شعار نیست و بر پایه‌های تحقیقات دانشگاهی استوار است، اما شگفتا چنین سرزمینی امروز مردمانش درگیر حداقل‌های نیازهای زیستی «هرم مازلو» هستند و هنر( ! ) حکمرانانش تبدیل پول ملی به یکی از ضعیف‌ترین پول‌های دنیا بوده است؛ در این مقال بخشی از پتانسیل‌های سرزمینمان ایران را بررسی می‌کنیم؛ مس، فلز سرخی که بر پایه اکتشافات فعلی که سالانه ظرفیت دست کم ارزآوری 10 میلیارد دلاری دارد و امروز فقط 10 درصد از این ظرفیت بهره می‌بریم؛ حرکت لاک پشتی!
به گزارش نماد اقتصاد، در شرایطی که چهان با سرعت به سمت عبور از سوخت‌های فسیلی گام بر می‌دارد باید خیلی شادمان باشیم که در افق جهان نیز ما ظرفیت‌هایی برای عرض اندام داریم، اگر صنعت توریست ما به عنوان یک صنعت پایدار می‌تواند ارزآور باشد، ظرفیت‌های تولید انرژی پاک نیز با توجه به وسعت و اقلیم کشور در دنیا کم‌نظیر است، البته بماند که در استخراج سوخت‌های فسیلی از همسایگان کوچک منطقه‌ای جا مانده‌ایم، در توریست حرفی برای گفتن نداریم و در انرژی‌های پاک پس از دهه ها هشدارهای فعالان زیست محیطی و دوستداران توسعه پایدار، اینک دولتمردان به فکر تولید برق خورشیدی افتاده‌اند. اما با توجه به رویکرد جهانی برای حرکت به سمت تولید برق خورشیدی یکی از صنایع وابسته به این مهم، صنعت مس است که قطعا ارزش افزوده جهانی آن در آینده جهشی خواهد شد، چنین افقی می‌طلبد سرمایه گذاری بنیادین در آن انجام شود اگر تفکر جهانی داشته باشیم نه تفکر عزلت نشینی!
طلایه‌داران طلای قرمز در جهان
مس فلزی صنعتی با بیشترین حجم مالی و مذاکراتی در بازارهای بین‌المللی کالایی است. بازیگران این صنعت، حرکت قیمتی مس را نشانگر شاخص پیشرو اقتصاد جهانی می‌دانند و اصطلاح دکتر مس به‌عنوان یک مفهوم برای نشان دادن حال اقتصاد به‌کار می‌رود.
ذخایر مس در دنیا حدوداً ۸۹۰ میلیون تن گزارش شده است. کشور شیلی با ذخیره حدود ۱۹۰ میلیون تنی، بیشترین ذخایر مس را در اختیار دارد. شیلی با تولید بیش از 5 میلیون تن مس از معادن، بزرگ‌ترین تولیدکننده در دنیا است. در نمودار ذیل، بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این فلز از معادن ارائه شده است. پرو، کنگو ،ایالات متحده و چین از دیگر کشوران پیشتاز در عرصهتولید مس در دنیا هستند.
تولید مس تصفیه شده جهان نیز در ۱۰ ماهه ۲۰۲۴ با رشد ۳.۷ درصدی مواجه شد، به طوری که تولید اولیه ۳.۸ درصد و تولید ثانویه (از قراضه)۳.۴ درصد رشد داشت. چین و کنگو با ۵۴ درصد سهم، بیشترین نقش را در تولید مس تصفیه داشتند. در مقابل تولید مس تصفیه شده در شیلی و اتحادیه اروپا در این مدت به ترتیب با کاهش ۷.۵ درصد و ۲.۵ درصدی روبه‌رو شد. همچنین ژاپن و ایالات متحده به ترتیب افزایش ۳.۷ درصد و نیم درصدی تولید مس تصفیه شده را تجربه کردند.
تاریخچه مس در ایران
بین سال های 1276 تا 1285 شمسی یک کارشناس آلمانی در جریان احداث خط تلگراف در منطقه سیرجان در یادداشت هایش اشاراتی به وجود مس در سرچشمه می کند. در سال 1328 معدنمس سرچشمه به ثبت می رسد. در سال 1346 شرکت صنایع ملی مس ایران تاسیس می شود. شرکت ملی صنایع مس ایران در سال ۱۳۵۱ تحت عنوان شرکت سهامی معادن مس سرچشمه در شهر رفسنجان، تأسیس شد. عملیات اجرایی ساخت تجهیزات در سرچشمه در سال 1352 آغاز و تا سال 1357 بیش از 95 درصد آن تکمیل شد.
بهره‌مندی از 10 درصد ظرفیت ارزآوری
در شرایطی که هم اکنون صنعت مس حدود یک و نیم میلیون دلار ارز آوری برای ایران دارد، تقاضای جهانی برای مس در دهه آینده به 50 میلیون تن در سال می‌رسد و ایران این ظرفیت را دارد که از این ظرفیت برای ارزآوری 10 میلیارد دلاری در سال استفاده کند؛ این اتفاق در صورتی رخ می‌دهد که تولید معادن مس ایران از حدود 300 هزار تن کنونی به یک میلیون تن برسد.
بهرام شکوری ، رئیس انجمن مس ایران، در این باره گفت: دنیا و به طور ویژه اتحادیه اروپا به دنبال آن است که تا سال 2050 میلادی کربنی را که جوّ زمین منتشر می‌کند به 80 درصد میزان کنونی کاهش دهد. در پی این جهت‌گیری استفاده از ابزار و فناوری‌هایی رواج پیدا می‌کند که در تولید آنها به فلزات غیرآهنی به ویژه مس نیاز است. این رویه نیاز جهان به فلز سرخ را تا سال 2050 به چهار برابر میزان کنونی می‌رساند. به باور من زنجیره مس در ایران قابلیت ارزآوری 10 میلیارد دلاری برای کشور دارد و ایران می‌تواند تولید کاتد مس را از سالانه 320 هزار تن کنونی به یک میلیون تن در سال برساند. همچنین در حال حاضر کمتر از یک درصد ذخایر ایران استخراج می‌شود که این اندازه باید به سه تا پنج درصد افزایش پیدا کند.
او ادامه داد: برای این کار طرح استخراج معادن باید تغییر پیدا کند. معادن به ماشین‌آلاتی با قدرت حفر و حمل بیشتر تجهیز شود، کارخانه‌های کنسانتره و ذوب بیشتری وارد مدار تولید شود و اقدامات دیگری از این قبیل.
جایگزینی برای نفت؟
در شرایطی که صنعت مس در ایران با شعار جایگزین شدن نفت پیش می رود که این صنعت مثل دیگر صنایع نیاز به مجهز شدن به ماشین آلات پیشرفته، سرمایه گذاری و برق دارد که از این سومی مخصوصا در دو سال اخیر شدیدا آسیب دیده است و باید دید ناترازی انرژی در صنایع در نهایت چه سرنوشتی برای آنها رقم می زند. این در حالی است که تولید خودروهای برقی و انرژی تجدیدپذیر در رویه‌ی کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۱ حدوداً ۱۷ میلیون خودروی برقی تولید شود که نیاز به یک میلیون و 700 هزار ایستگاه شارژ دارد. در هر اتومبیل برقی حدوداً ۸۳ کیلوگرم مس مصرف می‌شود، این در حالی است که در اتومبیل‌های معمولی تقریباً ۲۳ کیلوگرم مس مصرف می‌شود (حدود ۴ برابر بیشتر). دستگاه‌های شارژ سریع نیز حدوداً ۸ کیلوگرم مس در مقابل حدود یک کیلوگرم شارژرهای عادی، مس مصرف می‌کند. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ نزدیک به ۶ میلیون تن به تقاضای مس اضافه شود و باید دید ایران می تواند در این عرصه به عنوان یک بازیگر موثر در اقتصاد جهان تبدیل شود؟ آن هم در شرایطی که پنجمین کشور دارای ذخایر معدنی مس است اما در زمینه تولید در آسیا در رتبه ششم و در جهان هجدهم است.
مدرس خیابانی: در همه بخش‌ها رشد داریم
با این حال حسین مدرس خیابانی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی “متافو” با حضور در جمع خبرنگاران گفت: در مجموع، عملکرد سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل ۱۰ درصد افزایش یافته است. این رشدها در شرایطی به دست آمده که با مشکلاتی مانند قطع مکرر برق، کمبود منابعی نظیر آب و کمبود منابع مالی مواجه بودیم.
تازه‌ترین پروژه در چابهار
عملیات اجرایی پروژه توسعه‌ای احداث کارخانه اسید فسفوریک و مجتمع توسعه زنجیره محصولات مس و واحدهای جانبی آن که قرار است با سرمایه‌گذاری شرکت ملی صنایع مس ایران در منطقه آزاد چابهار احداث شود. در این باره در جریان سفر هیات دولت به استان سیستان و بلوچستان با حضور دکتر پزشکیان رسما آغاز شد. عنوان شده است این پروژه در راستای تحقق سیاست‌های کلان کشور مبنی بر توسعه دریامحور، بهره‌مندی از کریدورهای حمل ونقل بین‌المللی، نزدیکی به بازارهای صادراتی و هدف‌گذاری تولید یک میلیون تن کاتد مس در زمینی به مساحت ۲۰۵ هکتار اجرا و عملیاتی خواهد شد.
انتهای پیام
