پروژه های دانش بنیان قفل کدام صنایع را باز کردند
به گزارش نماد اقتصاد، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان در سال ۱۴۰۲ توافق‌نامه‌ها و تفاهم نامه‌های متعددی را با هدف توسعه و تحقق اقتصاد دانش بنیان در کشور، بومی سازی تجهیزات راهبردی صنایع، افزایش ظرفیت فناورانه و توسعه‌ای برای حل مسائل و چالش‌های تولید و خدمات در حوزه‌های مختلف، حمایت از تولید فناوران ایرانی و پاسخ به نیاز‌های استراتژیک صنایع مهم کشور با بخش خصوصی، دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها و دانشگاه‌های مختلف منعقد کرد.
اهتمام ویژه معاونت علمی برای حمایت از تولید دانش بنیان و همچنین بومی سازی اقلام راهبردی، سبب شد یکی از دستگاه‌های شاخصی باشد که در سال ۱۴۰۲ بیشترین تعامل را به واسطه امضای موافقتنامه با دستگاه‌ها و نهاد‌های دولتی و خصوصی داشته است. نکته قابل اهمیت آنکه اطلاق عنوان «توافقنامه» در این همکاری‌های مشترک باعث می‌شود قرارداد طرفین از پوسته تفاهم خارج شده و در آن هدف، زمان‌بندی و حدود قرارداد‌ها مشخص و موضوع‌های مورد توافق به قرارداد تبدیل شود.
از قرارداد‌های شاخصِ توسعه اقتصاد دانش بنیان می‌توان به موافت‌نامه معاونت علمی با وزارت دفاع برای بومی سازی زیرساخت‌های این صنعت و توسعه حوزه ساخت نیمه هادی‌ها و تکمیل زنجیره سیلیکون، توافق نامه با وزارت اقتصاد برای تجهیز گمرک به ایکس ری کانتینری، توافقنامه با شرکت‌های تابعه وزارت نفت برای تولید داخلی ۷ تجهیزات گلوگاهی، توافقنامه با وزارت صنعت، معدن و تجارت برای هوشمندسازی معادن و تأمین برد‌های الکترونیکی لوازم خانگی، توافقنامه با قرارگاه اقتصادی وزارت دفاع برای استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها در توسعه زنجیره ارزش صنایع وابسته به وزارت دفاع و توافقنامه با شرکت ملی گاز برای تولید ۱۲ قلم کالای راهبردی به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار اشاره کرد.
علاوه بر این، معاونت علمی در سالی که گذشت در راستای حمایت از دستیابی به مرجعیت علمی و فناورانه و نیز توسعه اقتصاد دانش بنیان به سراغ دانشگاه‌های بزرگی، چون دانشگاه‌های تهران، خواجه نصیرالدین طوسی و شهید بهشتی، علامه طباطبایی، علم و صنعت ایران و صنعتی اصفهان رفت تا با همکاری آن‌ها بتواند برای توسعه فناوری و تجاری‌سازی محصولات دانش بنیان و فناورانه و جذب نخبگان قدم مؤثری بردارد.
آنطور که معاونت علمی اعلام کرده است براساس توافق با ۴ دانشگاه شهید بهشتی، علامه طباطبایی، علم و صنعت ایران و صنعتی اصفهان مقرر شده اساتیدی که طرح توسعه و فناوری دارند در صورت تأیید شورای پژوهشی دانشگاه می‌توانند تا سقف یک میلیارد تومان حمایت شوند و در صورت تجاری سازی محصول و ایجاد شرکت دانش بنیان نوپا، بخش قابل توجهی از این حمایت، بلاعوض می‌شود. همچنین اساتیدی که محصول فناورانه‌ای را تولید کرده‌اند و قصد تجاری سازی آن را دارند تا سقف ۲۰ میلیارد تومان وام تجاری سازی محصولات دریافت خواهد کرد.
در این گزارش قصد داریم مروری بر مهمترین توافق‌نامه‌های معاونت علمی با سایر دستگاه‌ها، وزارتخانه‌ها و بخش خصوصی در سال ۱۴۰۲ داشته باشیم، برخی از این توافق‌نامه‌ها یا در حال اجرایی شدن است و یا عملیاتی شدن برخی دیگر از آن‌ها به جهت آنکه در ماه‌های پایانی سال منعقد شده، به سال ۱۴۰۳ موکول شده است.
توسعه زیرساخت‌های ساخت سنسور‌های میکروالکترونیکی در توافق با وزارت دفاع
در روز‌های پایانی سال ۱۴۰۲ توافقنامه مشترک همکاری علمی و فناورانه بین معاونت علمی با قرارگاه اقتصادی وزارت دفاع و پشتیبانی در راستای تکمیل زنجیره‌های ارزش دانش‌بنیان‌ها با بهره‌گیری از ظرفیت‌های وزارت دفاع توافقنامه همکاری منعقد شد. این توافقنامه هشت حوزه مختلف از جمله اقتصاد دیجیتال، معدن و صنایع معدنی، صنعت الکترونیک نیمه هادی، نفت، گاز و پتروشیمی، امنیت ملی، شهری و شهرسازی منابع و انرژی را شامل می‌شود و در یکی از محور‌های اصلی این توافقنامه، استفاده از زیرساخت‌های وزارت دفاع برای توسعه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در دستور کار قرار گرفته است.
موضوعات اولیه مورد توافق شامل بومی‌سازی زیرساخت‌های کنترل صنعتی با بهره گیری از فناوری‌های حوزه اینترنت اشیاء، ساخت تجهیزات حوزه اینترنت اشیاء و شهر هوشمند از جمله سنسور‌ها و عملگرها، تهیه و بومی سازی سامانه و تجهیزات حوزه سلامت الکترونیک و درمان از راه دور، تهیه و بومی سازی سامانه‌های مرتبط با کاداستر، توسعه تولید انواع محصولات فولاد آلیاژی، توسعه حوزه ساخت نیمه هادی‌ها و تکمیل زنجیره سیلیکون و ژرمانیوم، بومی سازی زیرساخت‌های حوزه تک بلورها، فرآوری آن‌ها و توسعه محصولات مبتنی بر این فناوری‌ها، تهیه و بومی سازی سامانه‌ها و زیرسامانه‌های اپتیکی، الکترواپتیکی، فوتونیکی، ماهواره‌ای و لیزری و توسعه زیرساخت‌های مرتبط با ساخت سنسور‌های میکروالکترونیکی (MEMS) از محور‌های این توافقنامه همکاری است و به گفته معاون علمی رییس جمهور پنج محور از این توافقنامه همکاری تا ابتدای سال ۱۴۰۳ به مرحله اجرا می‌رسد.
دانش بنیان‌ها ۵۰ دستگاه آشکارساز کانتینری می‌سازند / بازار ۵ هزار میلیاردی
یکی دیگر از توافق‌نامه‌ها مربوط به همکاری معاونت علمی با گمرک می‌شود که براساس آن مقرر شد دانش بنیان‌های ایرانی ظرف مدت ٢ سال ۵٠ عدد دستگاه آشکارساز کانتینری بر مبنای ایکس ری، سال اول ۱۷ دستگاه و سال دوم ۳۳ دستگاه را با استفاده از توان دانش بنیان‌ها با مدل‌های مختلف اقتصادی در اختیار گمرک قرار دهد. حمایت و توسعه بومی‌سازی و تجاری‌سازی فناوری‌های مرتبط با سامانه‌های بازرسی آشکارساز کانتینری، ریلی و چمدانی در کشور، بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت تولید داخل جهت رفع نیاز‌های کشور در حوزه بازرسی آشکارساز کانتینری، ریلی و چمدانی و صرفه‌جویی ارزی در تامین تجهیزات مورد نیاز گمرک هوشمندسازی خدمات گمرکی و مبارزه با قاچاق کالا از دیگر مفاد این توافقنامه به شمار می‌رود. این قرارداد در نهایت ۵ هزار میلیارد تومان بازار برای شرکت‌های دانش بنیان داخلی خواهد شد.
تخصیص ۳۰ هزار میلیاردی برای تامین مالی دانش بنیان‌ها
براساس توافق معاونت علمی و یک بانک در راستای تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان مقرر شد یک سقف ۳۰ هزار میلیارد ریالی در قالب تخصیص تضامین و حمایت مالی به شرکت‌های دانش بنیان اعطا شود. بر همین اساس پیش‌بینی شده است حدأکثر ۲۰۰ طرح ویژه دانش‌بنیان در قالب این برنامه مورد حمایت قرار بگیرند. مشارکت بانک در طرح‌های مورد علاقه و استفاده از ظرفت اعتبار مالیاتی از دیگر ظرفیت‌های پیش‌بینی شده در قالب این موافقتنامه همکاری هستند.
بومی‌سازی تجهیز حفاری هدایت‌پذیر دورانی / کاهش ارزبری و وابستگی صنعت حفاری
در بیست‌و هفتمین دوره نمایشگاه نفت، گاز و پتروشیمی موافقت نامه همکاری مشترک میان معاونت علمی و شرکت ملی نفت ایران در زمینه کسب فناوری‌های حفر چاه‌های افقی طویل و چند شاخه با بومی‌سازی تجهیز حفاری هدایت‌پذیر دورانی با هدف «ارتقاء تاب‌آوری ملی و رقابت‌پذیری بین‌المللی» و «کاهش ارزبری و وابستگی صنعت حفاری» امضا شد.
در این موافقتنامه ماموریت‌هایی برای معاونت علمی تعریف شد که از آن جمله می‌توان به تهیه و تنظیم نقشه راه طراحی، ساخت، برنامه کاری و زمانی آزمون (آزمایشگاهی، کارگاهی و میدانی) و ارائه خدمات فنی و مهندسی به شرکت‌های تابعه، شکل‌دهی به زیست‌بوم فناوری و نوآوری در حوزه‌های کسب فناوری حفر چاه‌های افقی طویل و چند شاخه، شناسایی، معرفی و به‌کارگیری نخبگان، مشاوران و افراد با تجربه جهت پیشبرد اهداف پروژه و حمایت از فرآیند شناسایی، شتاب‌دهی و توسعه فناوران و توسعه شرکت‌های زایشی دانش‌بنیان برای ساخت تجهیز RSS اشاره کرد.
ساخت اقلام گلوگاهی صنعت فولاد و هوشمندسازی ۵ معدن مس در کشور
معاونت علمی ۲۶ قرارداد را با مجتمع فولاد مبارکه و شرکت ملی مس ایران منعقد کرد که در حوزه فولاد ۲۱ قرارداد و پنج قرارداد دیگر مربوط به شرکت مس ایران می‌شود و ارزش تقریبی این ۲۶ قرارداد امضا شده ۸۶۰ میلیارد تومان برآورد شد. براساس این دو موافقتنامه مقرر شده است دانش بنیان‌های ایرانی اقلام گلوگاهی صنعت فولاد را بسازند و همچنین ۵ معدن مس در کشور به همت دانش بنیان‌ها هوشمندسازی شود.
ساخت ۱۲ گروه محصول راهبردی صنعت گاز به همت دانش بنیان‌ها
به دنبال همکاری معاونت علمی و شرکت ملی گاز نیز مقرر شد تجهیزات و اقلام گلوگاهی صنعت گاز از سوی دانش بنیان‌ها و فناوران ایرانی بومی سازی شود. در قالب این توافقنامه، ۱۲ گروه محصول راهبردی و تولید بار اول در دستور کار قرار گرفت و امضای این توافق نامه بازار ۵۰۰ میلیون دلاری را برای توسعه بازار محصولات گلوگاهی دانش بنیان‌ها پیش روی آن‌ها قرار خواهد داد.
توسعه دانش فنی طراحی و ساخت واحد جداسازی هوا (ASU)، بومی سازی پمپ‌های پیشرفته مورد نیاز شرکت ملی گاز، توسعه فناوری و بومی سازی تجهیزات مرتبط با تولید و کاربری هیدروژن، بومی سازی سامانه‌های هوشمند پیگ‌رانی مورد استفاده در شرکت ملی گاز و توسعه زیرساخت‌های تست و احراز صحت عملکرد محصول، بومی سازی و تکمیل زنجیره تأمین کمپرسور‌های فرآیندی مورد استفاده در شرکت‌های پالایش گاز شامل کمپرسور‌های سیکل سرمایش پروپان و کمپرسور‌های OFF GAS، بومی‌سازی ربات‌های هوشمند در انجام فرآیند‌های مخاطره آمیز پالایشگاهی ربات‌های آتش نشان، لایروب، لایه نشان و…، بومی‌سازی سامانه‌های هوشمند اندازه‌گیری گاز طبیعی، بومی‌سازی تجهیزات ایمنی صنعت پالایش گاز مبتنی بر ابزار‌های پردازش تصویر و هوش مصنوعی از محور‌های مورد توافق همکاری است.
توافقنامه با ۵ استان برای تکمیل زنجیره ارزش صنایع اولویت‌دار
برنامه‌ای جدیدی تحت عنوان «برنامه برش استانی اقتصاد دانش‌بنیان» در ۱۴۰۲ در قالب توافقنامه همکاری مشترک معاونت علمی با استانداری‌ها تعریف شد تا با استفاده از مزیت‌ها و فرصت‌های موجود در هر استان و با بهره‌گیری از توان شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور برخی از چالش‌های استان‌های هدف رفع و در نهایت منجر به توسعه استان و افزایش اشتغال نیرو‌های انسانی تحصیل کرده بومی شود. اهداف اصلی این توافق‌نامه‌ها شامل مواردی، چون توسعه بازار کالا و خدمات دانش‌بنیان، تکمیل زنجیره ارزش صنایع اولویت‌دار استان به منظور تولید محصولاتی با ارزش‌افزوده بالاتر و ایجاد و توسعه زیرساخت‌های موردنیاز زیست‌بوم نوآوری و فناوری استان می‌شود.
در گام نخست، معاونت علمی با ۵ استان آذربایجان شرقی، زنجان، یزد، کرمان و استان مرکزی موافقتنامه‌هایی را به امضا رساند که توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت ماشین سازی، صنعت برق و صنایع معدنی، حل نیاز‌های اساسی نظیر مدیریت آب و انرژی و اولویت‌دهی به زنجیره‌های ارزش صنایع معدنی و کشاورزی و دامداری و همچنین اولویت‌دهی به زنجیره‌های ارزش صنایع آلومینیوم و پتروشیمی از جمله مفاد توافقنامه معاونت علمی با ۵ استان به شمار می‌رود.
افزایش عمق بومی‌سازی فناوری الکترونیک و میکروالکترونیک
در توافق نامه دیگری که بین معاونت علمی، صندوق نوآوری و شکوفایی و یک اپراتور همراه اول منعقد شد، توسعه زیست‌بوم نوآوری، بازار و افزایش عمق بومی‌سازی فناوری الکترونیک و میکروالکترونیک زیرساخت‌های حوزه‌های ارتباطات و فناوری ارتباطات در دستور کار قرار گرفت. «تجاری سازی، ایجاد یا توسعه بازار برای شرکت‌های دانش‌بنیان فعال حوزه» و «جذب سرمایه سازمان‌های توسعه ای» از بند‌های مهم این توافق نامه به شمار می‌رود.
توافق با یک شرکت خصوصی در حوزه هوش مصنوعی
معاونت علمی در راستای فراهم کردن بستر توسعه هوش مصنوعی، تربیت نیروی انسانی متخصص و همچنین افزایش ظرفیت فناورانه و حل چالش‌های تولید و خدمات در حوزه داده و هوش مصنوعی با یک شرکت خصوصی فعال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات توافقنامه همکاری امضا کرد. بر اساس این موافقتنامه همکاری، موضوعاتی همچون زیرساخت‌های رایانش ابری، ایجاد و بهینه‌سازی زیرساخت‌های پردازش و ذخیره‌سازی داده در مقیاس بزرگ، افزایش قابلیت دسترسی و کارایی سیستم‌های مبتنی بر ابر، ایجاد پلتفرم‌های مدیریت داده برای تجمیع، تحلیل و به اشتراک‌گذاری داده‌ها، اجرای پروژه‌ها و راهکار‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در صنایع کلیدی به ویژه صنایع مالی، معدنی، انرژی و حمل و نقل، افزایش بهره‌وری و نوآوری، امنیت سایبری و مبارزه با فساد و رونق کسب‌وکار‌های نوپا در دستور کار قرار گرفت.
ایجاد زیرساخت‌های پردازش و ذخیره‌سازی داده در مقیاس بزرگ
این شرکت خصوصی در قالب این موافقتنامه ضمن ایجاد و توسعه زیرساخت رایانش ابری به منظور ارائه بستر محاسباتی مقیاس‌پذیر و امن برای پردازش کلان‌داده و پشتیبانی از برنامه‌ها و خدمات هوش مصنوعی، زمینه را برای ارائه طیف متنوعی از خدمات پردازش ابری با قیمتی مقرون به صرفه برای تسهیل پیاده‌سازی و استقرار روش‌های نوین یادگیری ماشین فراهم می‌کند.
آموزش به ۱۲۰ هزار نفر در زمینه هوش مصنوعی و بلاک چین
همچنین ضمن ایجاد بستر تجاری سازی هوش مصنوعی در صنایع کلیدی از جمله تحلیل پیش‌بینی‌کننده و تصمیم‌گیری، خودکارسازی فرآیند‌ها برای کاهش هزینه‌ها، رباتیک صنعتی و خدماتی، چت‌بات‌های هوشمند و سیستم‌های توصیه‌کننده، استخراج دیجیتال مبتنی بر هوش مصنوعی و … زمینه را برای ارتقای آگاهی یک میلیون نفر از مفاهیم و فرصت‌های شغلی در اقتصاد دیجیتال تا پنج سال آینده و ارائه آموزش‌های لازم به ۴۰۰ هزار نفر در زمینه مهارت‌های مقدماتی مورد نیاز در اقتصاد دیجیتال و همچنین ۱۲۰ هزار نفر در زمینه‌های تخصصی‌تر مانند هوش مصنوعی، بلاک چین و اینترنت اشیاء فراهم خواهد کرد.
همکاری با سازمان منطقه آزاد ماکو برای استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان و ایجاد یک زیست‌بوم فناوری، نوآوری و دانش‌بنیان در منطقه تجاری ماکو، توافق با یک شرکت خصوصی فعال در صنعت خودرو برای کسب دانش فنی، طراحی و تولید قوای محرکه کم مصرف در خودرو‌های داخلی بنزینی و تحقق صرفه جویی مصرف سوخت بیش از ۲ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر، توافق با وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی برای استفاده از ظرفیت منابع حمایتی وزارت تعاون با هدف حمایت از ایجاد اشتغال فناورانه شناسایی و معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان دارای طرح‌های مرتبط با توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در مناطق محروم به وزارت تعاون، توافق با وزارت میراث فرهنگی در راستای توسعه و افزایش صادرات کالا و خدمات مرتبط با میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار مبتنی بر فناوری و نوآوری در حوزه میراث فرهنگی از دیگر موافقت نامه‌هایی به شمار می‌رود که یک طرف آن معاونت علمی و حوزه علم و فناوری بوده است.