بحران مسکن ایران: شاغلان در صف بی‌خانمان‌ها
وضعیت مستأجران در ایران
به گزارش نماد اقتصاد، بیش از ۴۰ درصد از خانوارهای ایرانی مستأجر هستند که این رقم نسبت به دهه گذشته رشد قابل‌توجهی داشته است. طبق آمار مرکز پژوهش‌های مجلس، حدود نیمی از مستأجران کشور در فقر به سر می‌برند. یک کارشناس مسکن در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا اعلام کرد: “امروز بسیاری از مستأجران، به‌ویژه در کلان‌شهرها، قادر به پرداخت اجاره‌بهای سنگین نیستند و ناچار به ترک مناطق شهری و مهاجرت به حاشیه‌ها شده‌اند.”
یکی از مهم‌ترین دلایل این وضعیت، افزایش بی‌رویهٔ اجاره‌بها است. طبق داده‌های رسمی، در سال ۱۴۰۲ متوسط اجاره‌بها در کلان‌شهر تهران به حدود ۲۵ میلیون تومان در ماه رسید، در حالی که متوسط درآمد ماهانه خانوارهای شاغل حدود ۱۵ میلیون تومان است. این یعنی بسیاری از خانوارها بیش از ۵۰ درصد درآمد خود را صرف اجاره‌بها می‌کنند. این در حالی است که استاندارد جهانی برای سهم هزینه مسکن از درآمد خانوار، حدود ۳۰ درصد است.
کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر مستأجران به اجبار به مناطق ارزان‌تر نقل مکان نکنند، در ادامه زندگی با مشکلات جدی مواجه خواهند شد. این شرایط نشان‌دهندهٔ بحران عمیق در بازار مسکن ایران است که نیازمند توجه فوری و اقدامات مؤثر از سوی دولت و نهادهای مرتبط می‌باشد.
افزایش بی‌رویهٔ اجاره‌بها و عدم تناسب آن با درآمدهای عمومی، بسیاری از خانوارها را به زیر خط فقر سوق داده و حتی افراد شاغل را نیز در معرض بی‌خانمانی قرار داده است. این مسئله نه‌تنها بر کیفیت زندگی افراد تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای نیز به دنبال دارد که نیازمند برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های جامع برای حل این بحران است.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بحران
افزایش اجاره‌بها و فشار اقتصادی ناشی از آن، پیامدهای گسترده‌ای برای جامعه داشته است. یکی از اثرات آشکار این بحران، رشد پدیده‌هایی نظیر پشت‌بام‌خوابی، ماشین‌خوابی، گورخوابی و خانه‌های اشتراکی است. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در برخی مناطق حاشیه‌ای، خانوارها مجبور به سکونت در فضاهای نامناسبی همچون موتورخانه‌ها یا ساختمان‌های نیمه‌کاره شده‌اند. این گزارش هشدار داده است که “اگر سیاست‌های حمایتی مؤثری اجرا نشود، نرخ بی‌خانمانی در میان شاغلان نیز به‌طور چشمگیری افزایش خواهد یافت.”
مقایسه با استانداردهای جهانی
در بسیاری از کشورها، سیاست‌های حمایتی برای کنترل هزینه‌های مسکن اجرا می‌شود. برای مثال، در کشورهای اروپایی، دولت‌ها با ارائه یارانه مسکن، کنترل اجاره‌بها و ساخت مسکن اجتماعی، تلاش می‌کنند تا هزینه مسکن را در حدود استانداردهای جهانی نگه دارند. در ایران اما، نبود سیاست‌های منسجم و کارآمد در حوزه مسکن، به افزایش شکاف طبقاتی و رشد فقر منجر شده است.
هشدار کارشناسان به بازار افسارگسیخته اجاره بها
دکتر احمدی، کارشناس اقتصاد مسکن، در گفت‌وگویی با خبرگزاری انتخاب اظهار داشت: “یکی از دلایل اصلی بحران مسکن در ایران، کمبود عرضه و افزایش تقاضاست. سیاست‌های نادرست ساخت‌وساز و سوداگری در بازار مسکن، منجر به افزایش بی‌رویه قیمت‌ها شده است.” او همچنین افزود: “اگر دولت نتواند برنامه‌ریزی دقیقی برای کنترل بازار مسکن داشته باشد، در آینده‌ای نزدیک شاهد افزایش بی‌خانمانی خواهیم بود.”
از سوی دیگر، یکی از مسئولان وزارت راه و شهرسازی تأکید کرد: “دولت طرح‌هایی نظیر ساخت مسکن ملی را برای حل این بحران اجرا کرده است، اما اثرات این طرح‌ها در کوتاه‌مدت محسوس نخواهد بود.”
در ادامه دکتر مهدی پور، کارشناس بازار مسکن، در مصاحبه‌ای اظهارداشت: “ما شاهد پدیده‌ای بی‌سابقه هستیم که در آن، شاغلان نیز دیگر نمی‌توانند سرپناه مناسبی برای خود فراهم کنند. این نشان‌دهنده شکست سیستماتیک در مدیریت بازار مسکن است.”
همچنین مهندس الهام زارع، پژوهشگر حوزه شهری، معتقد است: “رشد اجاره‌بها به حدی رسیده که خانوارهای دو درآمدی نیز توان پرداخت اجاره‌بهای مناطق شهری را ندارند و به سمت حاشیه‌نشینی یا سکونت در مکان‌های نامتعارف رانده می‌شوند.” رضا مرادی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، می‌گوید “اگر روند فعلی ادامه یابد، نه‌تنها فقر مسکن گسترش می‌یابد، بلکه بخش قابل‌توجهی از شاغلان کشور به بی‌خانمان‌های مدرن تبدیل خواهند شد.”
چند درصد از درآمد قربانی مسکن می‌شود؟
بر اساس گزارش‌ها، در حالی که متوسط حقوق شاغلان در ایران حدود ۱۵ میلیون تومان است، اجاره‌بها در بسیاری از مناطق شهری بین ۱۰ تا ۳۰ میلیون تومان متغیر است. این یعنی در برخی موارد، خانوارها مجبورند بیش از ۷۰ درصد درآمد خود را صرف اجاره‌بها کنند. این شرایط برای خانوارهای تک‌درآمدی به‌ویژه دشوارتر است و بسیاری از آن‌ها به ناچار از دیگر نیازهای اساسی خود نظیر آموزش، بهداشت و خوراک می‌زنند تا بتوانند هزینه‌های مسکن را تأمین کنند.
راهکارهای برون رفت از بحران مسکن
کارشناسان معتقدند برای حل بحران مسکن در ایران، نیاز به اقدامات جدی کنترل اجاره‌بها؛ دولت می‌تواند با اعمال قوانین محدودکننده، از افزایش بی‌رویه اجاره‌بها جلوگیری کند، ساخت مسکن اجتماعی؛ ساخت مسکن ارزان‌قیمت برای اقشار کم‌درآمد، یکی از راهکارهای اثربخش در این زمینه است. حذف سوداگری در بازار مسکن؛ با اعمال مالیات بر خانه‌های خالی و معاملات سوداگرانه، می‌توان از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها جلوگیری کرد. افزایش تسهیلات مسکن؛ ارائه وام‌های کم‌بهره و یارانه‌های مسکن می‌تواند به خانوارهای کم‌درآمد کمک کند تا بتوانند از عهده هزینه‌های مسکن برآیند.
موج بی‌خانمانی در راه است
بحران مسکن در ایران، به یکی از چالش‌های جدی اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. افزایش بی‌رویه اجاره‌بها، بسیاری از خانوارهای شاغل را به زیر خط فقر سوق داده و حتی آن‌ها را در معرض بی‌خانمانی قرار داده است. برای جلوگیری از گسترش این بحران، نیاز به سیاست‌گذاری‌های جامع و اجرای اقدامات حمایتی از سوی دولت وجود دارد. اگرچه این چالش به سادگی قابل‌حل نیست، اما با برنامه‌ریزی صحیح و همکاری همه‌جانبه، می‌توان مسیر مناسبی برای کاهش فشار اقتصادی بر خانوارهای ایرانی ایجاد کرد.
انتهای پیام