رکود تحریم‌ها در کشتیرانی
کم‌اثر بودن تحریم‌ها به گواه آمار در صنعت کشتیرانی
به گزارش نماد اقتصاد، به استناد آمارهای منتشره؛ ایران از سال‌های بسیار دور تحت تحریم‌های خارجی در زمینه کشتیرانی قرار داشته است، اما آمار‌ها گواهی می‌دهد کشتیرانی ایران به‌رغم تحریم‌های ظالمانه، در سال ۱۴۰۲ با تخلیه و بارگیری ۱۵۷ میلیون تن کالا به بنادر کشور، توانسته رکورد سال ۱۳۹۶ و قبل از تحریم‌ها را نیز بکشند. در ۸ماهه نخست امسال نیز تخلیه و بارگیری کالا در بنادر کشور رشد ۳ درصدی نسبت به سال گذشته داشته است. اما آنچه که قابل استناد است اینکه؛ ایران در سال‌های گذشته با تحریم‌های گسترده‌ای از سوی ایالات متحده و دیگر کشورها مواجه شده است. این تحریم‌ها به ویژه بر بخش‌های اقتصادی و به‌خصوص صنعت نفت و کشتیرانی تأثیر گذاشته‌اند، با این حال، کشتیرانی ایران با وجود این چالش‌ها توانسته است عملکرد مثبتی از خود نشان دهد و اقدامات لازم را برای حفظ صادرات، واردات و حمل و نقل آبی کشور انجام دهد.
در روزهای اخیر، ایالات متحده آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه 35 شرکت (نهاد) ایرانی به دلیل نقل و انتقال نقض تحریم‌ها و نقل و اتنقال نفت ایران اِعمال کرد. به گفته این کشور، درآمدهای حاصل از فروش این نفت، مصروف تهیه سلاح‌های نظامی – هسته ای و … می‌شود و به این ترتیب تحریم‌ها در این زمینه به ویژه پس از حمله ایران به اسرائیل در اکتبر 2023 تشدید یافت و به عنوان بخشی از سیاست‌های سخت‌گیرانه آمریکا در قبال ایران محسوب می‌شود، چرا که این حمله باعث افزایش نگرانی‌ها درباره فعالیت‌های نظامی ایران و توانایی این کشور در تأمین مالی عملیات‌های نظامی شده بود.
به گفته کارشناسان؛ تحریم‌های جدید به دنبال افزایش تنش‌ها در روابط ایران و آمریکا و همچنین نگرانی‌های جهانی درباره فعالیت‌های نظامی و هسته‌ای ایران وضع شده است. آمریکا ادعا می‌کند که این شرکت‌ها و کشتی‌ها به نحوی در حمل و نقل نفت ایران نقش داشته و به نقض تحریم‌ها کمک کرده‌اند. آمریکا معتقد است که این شرکت‌ها به انتقال نفت ایران به بازارهای جهانی کمک کرده و به این ترتیب به اقتصاد ایران کمک می‌کنند، این موضوع به ویژه در شرایطی که ایران تحت فشار اقتصادی ناشی از تحریم‌ها قرار دارد، به زعم برخی از صاحبنظران نگران کننده است، چرا که این تحریم‌ها می‌توانند به کاهش صادرات نفت ایران منجر شوند و درآمدهای ارزی کشور را تحت تأثیر قرار دهند. اما گروهی نیز بر این باور هستند که تحریم‌های مذکور با هدف حفظ امنیت منطقه و جلوگیری از گسترش نفوذ ایران در خاورمیانه، وضع شده است. به عبارتی آمریکا در مجموع در تلاش است تا با این تحریم ها، توان نظامی اقتصادی ایران کم کند. اما ایران نیز به این تحریم‌ها واکنش نشان داده و اعلام کرده است که این اقدامات غیرقانونی و مغایر با اصول تجارت بین‌المللی هستند. مقامات ایرانی تأکید کرده‌اند که با وجود این تحریم‌ها، کشور به تلاش‌های خود برای حفظ صادرات نفت و تأمین نیازهای اقتصادی ادامه خواهد داد.
راهکارهای خنثی‌سازی تحریم‌ها
به گزارش نماد اقتصاد؛ ایران با وجود تحریم‌های شدید در حوزه‌های مختلف تاکنون توانسته است راه‌های جایگزین مناسبی را برای دور زدن بیابد، این امر در خصوص تحریم‌ها در بخش کشتیرانی نیز صادق است، چرا که با وجود تحریم‌ها، شرکت‌های کشتیرانی ایرانی توانسته‌اند مسیرهای تجاری جدیدی را شناسایی و ایجاد کنند، این امر به آنها این امکان را داده است که به بازارهای جدید دسترسی پیدا کنند و از وابستگی به بازارهای سنتی کاسته شود.
از سوی دیگر بر اساس آمار رسمی و غیررسمی، کشتیرانی ایران با بهبود و افزایش ظرفیت ناوگان خود، توانسته است حجم بیشتری از کالاها را جابجا کند، این امر به ویژه در زمینه صادرات نفت و محصولات پتروشیمی مؤثر بوده است. همچنین ایران با کشورهای همسایه خود همکاری‌های تجاری و کشتیرانی را افزایش داده است، این همکاری‌ها به ایران کمک کرده تا با وجود تحریم‌ها، به تأمین نیازهای خود ادامه دهد و روابط تجاری خود را گسترش دهد. به‌علاوه بر اساس شواهد و آمار موجود؛ شرکت‌های کشتیرانی ایرانی با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و به‌روز، توانسته‌اند کارایی و ایمنی حمل و نقل را افزایش دهند، این موضوع به کاهش هزینه‌ها و بهبود خدمات کشتیرانی کمک کرده است. همچنین، ایران با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بندری و کشتیرانی، توانسته است ظرفیت‌های خود را افزایش دهد و به بهبود عملکرد کشتیرانی کمک کند، این توسعه زیرساخت‌ها به تسهیل فرآیندهای صادرات و واردات منجر شده است.
توسعه پایدار صنعت کشترانی با وجود تحریم‌ها
این گزارش همچنین حاکی است؛ با وجود تحریم‌های سخت‌گیرانه، کشتیرانی ایران توانسته است با اتخاذ استراتژی‌های مناسب و بهره‌گیری از فرصت‌های جدید، عملکرد مثبتی از خود نشان دهد. این عملکرد نه تنها به حفظ صادرات و واردات کشور کمک کرده، بلکه به تقویت اقتصاد ملی و افزایش توانایی‌های تجاری ایران در سطح بین‌المللی نیز منجر شده است. ایران با ادامه این روند می‌تواند به توسعه پایدار در صنعت کشتیرانی و تجارت خارجی خود دست یابد.
این نمودار نشانگر عملکرد تخلیه و بارگیری کالا در بنادر ایران طی سال‌های مختلف و سهم ناوگان کشتیرانی ایران در تجارت جهانی دریایی در سال ۲۰۲۳ است. بر این اساس؛ عملکرد تخلیه و بارگیری کالا در بنادر ایران (۱۳۸۳ تا ۱۴۰۲)، حاکی از این است که میزان تخلیه و بارگیری کالا در بنادر ایران از سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۴۰۲ روندی نسبتاً صعودی داشته است.
از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۶، رشد تدریجی از ۹۳ میلیون تن به ۱۱۰ میلیون تن رسیده است که بیانگر توسعه زیرساخت‌های بندری و افزایش حجم تجاری در این دوره است. همچنین در بازه زمانی، سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰، رشد پایدار ۱۱۰ تا ۱۳۳ میلیون تن را نشان می‌دهد، که احتمالاً ناشی از افزایش واردات و صادرات و توسعه بنادر بوده است. اما این روند در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ کندترمی‌شود (۱۳۳ تا ۱۴۰ میلیون تن). این کاهش سرعت ممکن است به دلیل تأثیرات تحریم‌ها و کاهش واردات بوده باشد. اما در فاصله زمانی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۲، افزایش پایدار تا ۱۵۸ میلیون تن مشاهده می‌شود. این روند به ویژه در سال‌های اخیر، که حاکی از بهبود عملکرد بندری و تطابق با تحولات اقتصادی منطقه‌ای و جهانی است.
سهم ایران از ظرفیت جابجایی کالا در تجارت دریایی جهانی ۲۰۲۳
بر اساس نمودار مذکور که مقایسه‌ای بین کشورهای جهان در حمل و نقل بار در تجارت دریایی جهان است؛ ایران با سهم ۰.۸ درصدی در جایگاه بیست‌وسوم قرار دارد. این در مقایسه با کشورهای صدر جدول (یونان ۱۷.۴٪، چین ۱۳.۴٪، ژاپن ۱۰٪) بسیار کم است. کشورهای پیشرو مانند یونان و چین ناوگان گسترده و فناوری پیشرفته دارند که بخش عمده‌ای از تجارت جهانی را پوشش می‌دهند.
در میان کشورهای منطقه، امارات و ترکیه سهم بیشتری (۱.۸٪ و ۱.۴٪) نسبت به ایران دارند، که نشان‌دهنده برتری آنها در رقابت‌های بندری و دریایی است. هر چند با وجود تحریم ها، ایران در سطح داخلی در تخلیه و بارگیری بنادر پیشرفت کرده است، سهم آن در تجارت جهانی نشان می‌دهد که هنوز ظرفیت‌های اقتصادی و زیرساختی برای رقابت با کشورهای پیشرو جهانی و منطقه‌ای کافی نیست. قطعاً کاهش سهم ایران در تجارت جهانی دریایی می‌تواند به تأثیرات تحریم‌ها، محدودیت‌های دسترسی به فناوری‌های مدرن و چالش‌های سرمایه‌گذاری در ناوگان کشتیرانی مرتبط باشد. اما در عین حال با توجه به پتانسیل توسعه در کشور، و با توجه به موقعیت استراتژیک ایران و افزایش حجم کالاهای جابجا شده در بنادر داخلی، ظرفیت برای افزایش سهم ایران در تجارت جهانی دریایی وجود دارد، این امر نیازمند برنامه‌ریزی بهتر، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دریایی، و تقویت ناوگان کشتیرانی است.
شرط تقویت نقش ایران در تجارت دریایی جهانی
رشد عملکرد بندری ایران در دو دهه اخیر نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالقوه اقتصادی و تجاری این کشور است. اما برای تبدیل شدن به بازیگری جدی در تجارت دریایی جهانی، لازم است ایران سیاست‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری در ناوگان دریایی و بنادر خود را بهبود بخشد و جایگاه خود را در رقابت جهانی تقویت کند.
انتهای پیام
