فرصت‌سوزی یا جهش؟ ایران و مسیر تبدیل شدن به محور کلی متانول و بانکرینگ
به گزارش نماد اقتصاد، علی بابایی، در گفت‌وگو با خبرنگار نماد اقتصاد، درباره‌ی ظرفیت‌های صنعت کشتیرانی و حمل و نقل دریایی در ایران و اهمیت توجه به نقش اقتصاد دریامحور گفت: با گسترش سهم حمل و نقل دریایی به 70 درصد از سهم تجارت جهانی و افزایش روز افزون تعداد کشتی‌های تجاری و اقیانوس پیما، موضوع سوخت‌رسانی و ارائه‌ی خدمات جانبی به این شناورها، تحت عنوان “صنعت بانکرینگ” یک صنعت استراتژیک و پر بازده برای کشورها شناخته می‌شود.
وی ادامه داد: به موازات بانكرينگ خدمات جانبی ديگری نظير جايگزينی و نقل و انتقال پرسنل، خدمات هتلينگ، تعميرات و تأمين قطعات مورد نياز كشتي‌ها، تهيه آذوقه و مايحتاج خدمه و كاركنان كشتي صورت گيرد و که خود سود قابل توجهی در پی خواهد داشت.
بابایی تصریح کرد: در صنعت دریانوردی انواع مختلفی از سوخت‌ها توسط کشتی‌ها و شناورها مورد استفاده قرار می‌گیرند. با توجه به این‌که تمامی شناورها باید طی عملیات بانکرینگ سوخت دریافت نمایند، نیاز است که مبادی بانکرینگ بتوانند فراخور نیاز کشتی‌ها به آنان سوخت‌رسانی کنند، هر چند که سوخت‌ها از نظر مشخصات فنی با یکدیگر تفاوت‌های بارزی دارند، اما در حال حاضر تمامی آنها در واقع نوعی نفت کوره و نفت گاز هستند.
وی، با اشاره به انواع فرآورده‌های نفتی که در عملیات بانکرینگ به عنوان سوخت کشتی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، گفت: این نوع از فرآورده‌ها را می‌توان به شرح زیر دسته‌بندی کرد:
- نفت گاز کشتی (MGO – Marine Gas Oil) :سوختی مشابه سوخت موتورهای دیزلی بوده که نفت کوره تیپ ۲ نیز نام‌گذاری می‌شود که مایعات گازی حاصل از حرارت نفت خام است.
- نفت دیزل کشتی (MDO – Marine Diesel Oil): نوعی نفت گاز سنگین که جهت استفاده از آن به عنوان سوخت احتراقی موتور، نیازی به گرم کردن آن نمی‌باشد. این سوخت مقدار قبل توجهی نفت کوره سنگین دارد که سایر سوخت‌های دیزلی فاقد چنین خصوصیتی است.
- نفت کوره متوسط (IFO – Intermediate Fuel Oil): ترکیبی از نفت گاز و نفت کوره سنگین است که میزان نفت گاز آن نسبت به نفت دیزل کشتی MDO پایین‌تر است.
- نفت کوره کشتی (Marine Fuel Oil): دقیقاً مشخصات نفت کوره سنگین HFO را دارد و در واقع نام دیگر آن می‌باشد. در برخی فرآورده‌های نفتی که جزء ضایعات به شما می‌روند (مانند روغن موتور استفاده شده) نیز این سوخت مخلوط می‌شوند.
- نفت کوره سنگین (HFO – Heavy Fuel Oil): آخرین برش نفت خام یا همان نفت کوره رده ۶ است.
وی ادامه داد: در منطقه استراتژیک خلیج فارس که از آن به عنوان شاهراه انرژی جهان یاد می‌شود، سالانه شاهد عبور حدود 50،000 شناور بین‌المللی از این آبها هستیم، امارات متحده عربی با سرمایه‌گذاری در منطقه‌ی فجیره و گسترش زیرساخت‌های مورد نیاز صنعت بانکرینگ، با کسب 80 درصد از سهم بانکرینگ منطقه یعنی چیزی در حدود 10 میلیارد دلار درسال، این بندر را پس از سنگاپور (کشوری که از منابع نفت و گاز بی بهره است)، به جایگاه دوم در میان بنادر بانکرینگ دنیا تبدیل نموده و نکته قابل تامل آن است که حدود 75 درصد نفت کوره‌ای که در بندر فجیره فروخته می‌شود، از پالایشگاه‌های ایران تامین می‌گردد.
این استاد دانشگاه، در مورد نقش قانون در این حوزه گفت: مطابق بند ب ماده 48 لایحه برنامه ششم توسعه (1396 تا 1400)، دولت مکلف شده به منظور رشد صنعت بانکرینگ کشور، حمایت لازم جهت صدور مجوزهای حاکمیتی، قیمت‌گذاری فرآورده، خرید شناورهای مخصوص و … را به نحوی انجام دهد که ضمن رشد حداقل 30 درصد سالانه، سهم کشور از بازار سوخت‌رسانی به کشتی‌ها در منطقه خلیج فارس و دریای عمان در پایان برنامه حداقل به 50 درصد برسد.
وی تشریح کرد: با توسعه نسبی زیرساخت‌های مورد نیاز این صنعت در کشور ( با افزایش تولید سوخت استاندارد در پالایشگاه‌ها و همچنین تولید سوخت‌های پاک در پتروشیمی‌ها، گسترش حجم مخازن ذخیره‌سازی بنادر جنوبی به‌ویژه بندر شهید رجایی و نیز توسعه‌ی اسکله‌های با آبخور مناسب از یکسو و نزدیک بودن نسبی بنادر ایران به مسیرهای بین‌المللی (40 مایل کمتر نسبت به بندر فجیره) به عنوان یک مزیت منطقه‌ای از سوی دیگر، فرصت بسیار مناسبی را در حلقه‌های مختلف این زنجیره، اعم از احداث انبارهای سوخت یا تامین شناورهای مخصوص حمل و بارگیری سوخت، جهت سرمایه گذاری ایجاد نموده است.
بابایی افزود: از طرفی ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ با توجه به آن‌که، سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) به‌عنوان اصلیترین مرجع قانونگذاری در کشتیرانی، کنوانسیون‌هایی را در راستای کاهش آثار زیست‌محیطی حمل‌ونقل دریایی ابلاغ کرده و ایران نیز به عنوان یکی از اعضای این سازمان، موظف به رعایت مفاد این کنوانسیون است و باید صنعت حمل و نقل دریایی ﮐﻞ ﺧﺮوﺟﯽ ﮐﺮﺑﻦ ﺧﻮد را ﺣﺪاﻗﻞ 70 درﺻﺪ ﮐﻤﺘﺮ از ﺳﻄﻮح ﮐﻨﻮﻧﯽ ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ.
وی، با اشاره به مشکلات موجود در این حوزه گفت: با توجه به موارد مطرح شده و بررسی‌های صورت گرفته، در حال حاضر سوخت اکثر شناورها نوعی نفت کوره و نفت گاز است؛ ولی در افق میان مدت اقبال بیشتری به استفاده از سوخت متانول و LNG پیش‌بینی شده و برای بلندمدت، ارجحیت به استفاده از سوخت آمونیاک و سایر سوخت‌های پاک (در صورت دستیابی به فناوری‌های مورد نیاز) خواهد بود. ایران نیز از تولیدکنندگان اصلی سوخت LNG و متانول بوده که این مزیت نسبی باید مورد توجه قرار گیرد.
مشاور مدیرعامل هلدینگ پتروفرهنگ تشریح کرد: ایجاد زیرساخت‌های لازم بانکرینگ برای سوخت‌های ذکر شده در کنار نفت کوره حائز اهمیت است و می‌تواند کمک قابل توجهی به جذب بازار بانکرینگ (حدود 10 میلیارد دلار) در منطقه خلیج فارس با تردد سالانه 50 هزار فروند شناور، علاوه بر توجیه اقتصادی مناسب می‌تواند به ایجاد اشتغال‌زایی و رفع محرومیت از مناطق ساحلی جنوب کشور را به دنبال داشته باشد. همچنین، باید نیم نگاهی در بلندمدت (افق 20 ساله) به سوخت‌های آمونیاک و هیدروژن نیز داشت؛ چرا که در راستای دستیابی به هدف حذف حداکثری کربن از سوخت شناورها در سال 2050، این سوخت‌ها نقش اساسی را در صنعت حمل و نقل دریایی بازی خواهند کرد که نیاز به برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری لازم در آینده را دارد.
وی، در پایان سخنان خود در مورد چالش‌های پیش روی ایران برای توسعه صنعت بانکرینگ گفت: فقدان عملکرد زنجیره‌ای شرکت‌های بانکرینگ ایرانی، ساختار دولتی صنعت بانکرینگ کشور، کافی نبودن زیرساخت‌های موجود برای توسعه صنعت بانکرینگ، رقبای بالقوه در منطقه و پیشتازی رقبای موجود، الزامات مطرح شده در کنوانسیون مارپول، فقدان مکانیسم فروش اعتباری، امکان وضع تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نظیر تحریم‌های سال‌های گذشته از جمله چالش‌های موجود در کشور در این حوزه است.
وی تاکید کرد: با عنایت به مزیت‌های منحصر به فرد کشورمان ایران به عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ متانول در جهان و با دارابودن پتروشیمی‌های بزرگ تولید از متانول در سطح، پیشنهاد می‌شود با بررسی و تدوین مطالعات امکان‌سنجی و تحلیل اقتصادی صنعت بانکرینگ، در کنار بانکرینگ فرآورده‌های نفتی از سوخت‌های پاک‌تر نظیر متانول، LNG و آمونیاک به دو صورت کشتی به کشتی و اسکله به کشتی و با سرمایه‌گذاری هلدینگ‌های تخصصی نفت، گاز و پتروشیمی به عنوان بزرگترین تولیدکنندگان این نوع سوخت‌ها ضمن آن‌که فروش خود را به شکل مطلوب‌تری مدیریت می‌کنند، باعث خواهد شد ارزآوری قابل توجهی برای کشور داشته باشند.
