به گزارش نماد اقتصاد، کارشناسان در این نشست چالش امروز حوزه معدن و صنایع‌معدنی را کمبود نیروی انسانی ماهر عنوان و تاکید کردند که باید با اتخاذ نگاه آینده‌‌‌نگرانه از سوی مدیران معدنی؛ برای تربیت نیروی انسانی ماهر و رده بالا گام برداشته شود. کمبود نیروی متخصص معدنی در حالی است که آمارها نشان می‌دهد در شرایط فعلی به دلیل چالش‌‌‌های متعدد پیشروی معدن و صنایع‌معدنی تا ۸۲درصد توجه مدیران متمرکز بر امور جاری بنگاه‌‌‌هاست.
به گزارش جهان معدن ؛ نیروی انسانی یکی از عوامل مهم تولید و فعالیت اقتصادی است که به دلیل وجود چالش‌‌‌های اقتصادی و قانونگذاری متعدد تا حدی مورد بی‌‌‌توجهی واقع شده است. در پنل تخصصی «تامین و توانمندسازی منابع انسانی پیشرو در معدن و صنایع‌معدنی» شش فعال و کارشناس به اهمیت توجه به بخش تربیت نیروی انسانی ماهر پرداخته‌‌‌اند. به عقیده آنها سیستم آموزش دانشگاهی نمی‌‌‌تواند نیروی ماهر در بخش معدن را به بازار کار این حوزه تحویل بدهد و هر مجموعه‌‌‌ای باید با اتخاذ نگاه طولانی‌مدت درصدد تربیت نیروی انسانی در سطح مدیریت باشد. همچنین پیشروی برق‌‌‌آسای تکنولوژی این تلنگر را به مدیران این بخش می‌‌‌زند تا با تغییر رویکردها؛ از متخصصان حوزه دیجیتال نیز کمک بگیرند.
همکاری دانشجویان ایرانی مهاجر با شرکت‌های داخلی
سیدعلی حسینی معاون دفتر توسعه روابط‌عمومی و سرمایه انسانی سازمان توسعه همکاری‌‌‌های علمی و فناورانه بین‌المللی در میزگرد تخصصی «تامین و توانمندسازی منابع انسانی پیشرو در معدن و صنایع‌معدنی» با بیان اینکه مساله مهاجرت نیروی انسانی ماهر یکی از دغدغه‌‌‌های مهم فعالان بخش تولید است، گفت: استفاده از دانش و تجربیات این نیروهای ماهر در هموار کردن مسیر توسعه کمک‌کننده به نظر می‌رسد و از سوی دیگر در خارج از کشور تعدادی از این افراد مایل هستند بتوانند با شرکت‌های داخل ایران همکاری داشته باشند تا تجربه و مهارت کسب‌کرده را برای کشور خودشان به کار بگیرند. به گفته وی تاکنون ۹۳۰۰ایرانی خارج از کشور برای فعالیت در مجموعه‌‌‌های داخلی درخواست پذیرش داشته‌‌‌اند که از این تعداد ۱۲۰نفر متخصصان حوزه معدن و صنایع‌معدنی هستند. حسینی بیان کرد: با وجود متخصصان داخل کشور بنگاه‌‌‌ها می‌‌‌توانند از مهاجران علاقه‌‌‌مند نیز برای اعتلاء فعالیت‌‌‌هایشان استفاده کنند.
کمبود نیروی انسانی ماهر در آینده
سیدمحمدمهدی هاشمی مدیرعامل شرکت توسعه مدیریت نشاء معتقد است نسل دهه ۸۰ علاقه‌‌‌ای به ورود به حوزه معدن و صنایع‌معدنی ندارند و در ۱۰ تا ۱۵سال آینده این حوزه با مشکلات اساسی به دلیل نبود نیروی ماهر مواجه خواهد بود. وی بیان کرد: جهان با سرعت بسیار زیادی به سمت تکنولوژی‌‌‌های جدید در حرکت است؛ به نوعی که فعالان نیز از شیب تند تکنولوژی شگفت‌زده هستند. از سوی دیگر فناوری‌‌‌‌‌‌های جدید دست کسانی است که با محیط فعالیت معدن و صنایع‌معدنی همخوانی ندارند. به باور هاشمی؛ معدن و صنایع‌معدنی صنعت خاک است و با ویژگیهای حوزه دیجیتال نمی‌‌‌تواند ارتباط برقرار کند، اما نیازهای جهانی این اجبار را ایجاد می‌کند تا شرکت‌های معدنی با اتخاذ رویکردهای جدید بستر را برای جذب نیروهای ماهر حوزه دیجیتال فراهم کنند. وی در ادامه افزود: ایجاد معدن به نسبت صنایع معدنی ساده‌‌‌تر است و در استان‌‌‌ها تعداد زیادی معدن در حال کار وجود دارد و چالش الزام تامین نیروی کار ساده از افراد بومی وجود دارد.
اهمیت تشخیص نیازهای بخش معدن
احمدرضا صیادی رئیس انجمن مهندسی معدن ایران نیز در میزگرد تخصصی «تامین و توانمندسازی منابع انسانی پیشرو در معدن و صنایع معدنی» با بیان اینکه فضای امروز معدن کمی کدر است، یعنی میزان عرضه و تقاضا مشخص نیست، گفت: باید نیازهای حال حاضر و آینده بخش معدن و صنایع‌معدنی مشخص شود؛ زیرا برنامه آموزشی دانشگاه‌‌‌ها با مهارت‌‌‌های موردنیاز در بستر فضای کار معدن و صنایع‌معدنی همخوانی ندارد.
این کارشناس افزود: در سال ۱۳۹۶ حدود ۵هزار شرکت فعال در حوزه معدن وجود داشتند که در آن حدود ۱۰هزار نفر مشغول به کار بودند، اما با گذر زمان ورود جوان‌‌‌ها به این بخش کاهش یافته است. بر اساس دفترچه انتخاب رشته سازمان سنجش در سال ۱۴۰۲ در تمامی دانشگاه‌‌‌های کشور نزدیک به ۱۲۰۰صندلی برای رشته‌‌‌های مربوط به معدن و صنایع‌معدنی وجود داشت، اما نزدیک به نیمی از آنها خالی ماند.
به گفته صیادی در مقطع کارشناسی ارشد؛ دانشجویان این رشته‌‌‌ها ترجیح می‌دهند که در دانشگاه‌‌‌های به نام کشور تحصیل کنند و در مقطع دکترا تعداد دانشجویان بسیار کاهش می‌‌‌یابد. وی در ادامه افزود: نتایج پژوهش‌‌‌هایی که در مقطع دکترا توسط دانشجویان این مقطع انجام می‌شود؛ در بخش معدن و صنایع‌معدنی به کار گرفته می‌شود.
وی بیان کرد: نیازسنجی تنها راهکار فعلی بهبود شرایط معدن و صنایع‌معدنی است. کشور شیلی تا ۳۰سال آینده را مورد بررسی قرار داده است و در گرایش‌‌‌هایی از بخش معدن و صنایع‌معدنی که نیاز به متخصص دارد؛ نقشه‌‌‌راه تدوین کرده است و این اتفاق در ایران نیز باید رقم بخورد تا فضای دانشگاهی نیز منضبط تر و موثرتر واقع شود.
رقابت شرکت‌ها برای جذب نیروی انسانی ماهر
مقداد ولایی بنیانگذار سایت کاریابی جاب‌ویژن هم در این پنل معتقد است که آموزش باید افراد را به شغل برساند. وی بیان کرد: سیگنالی که مشاغل مختلف به جوان‌‌‌ها می‌دهند؛ مهم است و صاحبان بنگاه‌‌‌های معدنی و صنایع‌معدنی باید با اتخاذ نگاه بلندمدت این بخش را برای نیروی‌کار به خصوص در رده مدیریتی جذاب کنند. به گفته این فعال بخش خصوصی تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که یقه‌آبی‌‌‌ها در معدن و صنایع‌معدنی از رضایت نسبی برخوردار هستند و صاحبان کسب‌وکارها در این بخش با نبود نیروی ماهر و متخصص مواجه هستند و برای جذب آنها رقابت می‌کنند. ولایی در پایان تاکید کرد که بدون داشتن نگاه بلندمدت برای تربیت نیروی ماهر؛ این بخش در آینده با چالش جدی‌‌‌تری مواجه خواهد شد.
آینده‌‌‌نگری؛ حلقه مفقوده معدن
عماد قائنی مدیرعامل شرکت مشاوره مدیریت ایلیا نیز در میزگرد تخصصی «تامین و توانمندسازی منابع انسانی پیشرو در معدن و صنایع‌معدنی» با بیان اینکه 82درصد توجه مدیران به امور جاری است و از برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های بلندمدت غافل مانده‌‌‌اند، گفت: آمارها نشان می‌دهد که میزان نگاه بلندمدت کشور کره، 100 از 100 است؛ این در حالی است که این شاخص در ایران نزدیک به 12 است و می‌‌‌توان گفت آینده‌‌‌نگری حلقه مفقوده معدن است. وی بیان کرد: در فضای صنعت فعالیت‌‌‌های صنفی از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردار است و اگر در فضای معدن و صنایع‌معدنی همکاری بیشتری صورت بگیرد؛ می‌‌‌توان به دانشگاه‌‌‌ها بازخورد داد تا فعالیت‌‌‌هایشان را اصلاح کنند.
لزوم نگاه آینده‌‌‌نگرانه در بخش معدن
به باور آسیه حاتمی مدیرعامل شرکت ایران‌تلنت جمعیت بیش از 80میلیون نفری ایران فرصت خوبی برای توسعه است و می‌‌‌توان به رغم ضعف‌‌‌هایی که در سیستم آموزشی و سیاستگذاری‌‌‌ها وجود دارد؛ از آن استفاده کرد. وی در این خصوص بیان کرد: من به دانشگاه‌‌‌ها چندان امیدوار نیستم؛ زیرا در سیستم آموزشی کشور ما روند انتخاب رشته بر اساس استعداد و علاقه صورت نمی‌گیرد و عده کمی از دانش‌‌‌آموختگان رشته‌‌‌های مرتبط با معدن و صنایع‌معدنی شور و اشتیاق اشتغال در این بخش را دارند. حاتمی تاکید کرد: باید با روش‌های مختلف به دنبال یافتن جوان‌‌‌های توانمند و باپتانسیل بود و محدود به دانشگاه نشد. وی همچنین در ارائه خود با موضوع «نیروی انسانی» بیان کرد: در شرایط امروز در صنایع به خصوص در حوزه معدن، پتروشیمی و گاز به دلیل چالش‌‌‌های پیشروی فعالیت‌‌‌های بنگاه؛ نیروی انسانی اولویت نیست. به گفته وی شرکت مکینزی اند کامپنی به عنوان یکی از معتبرترین مجموعه‌‌‌های جهانی در حوزه مشاور مدیریت در سال 2023 تحقیقاتی با محوریت منابع انسانی داشته در نتیجه آن نقش نیروی ماهر را از تسهیلگر فرآیند تولید؛ به ارزش‌آفرین تغییر داده است.
به بیان این فعال بخش خصوصی انتقال دانش و مهارت نیروی کار ماهر به نیروهای جوان به طور کوتاه‌مدت اتفاق نمی‌‌‌افتد و نیازمند برنامه‌‌‌ریزی طولانی‌مدت است. وی در این خصوص گفت: تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که در استرالیا 63درصد بنگاه‌‌‌های اقتصادی و در آمریکا 93 درصد از نبود نیروی کار ماهر در حوزه معدن و صنایع‌معدنی ابراز ناراحتی کردهاند.
حاتمی افزود: 86درصد مدیران معدنی معتقدند جذب افراد جوان 15 تا 30ساله برای فعالیت در بخش معدن نسبت به دو سال گذشته دشوارتر شده است.
به گفته این کارشناس بر اساس تحقیقاتی که مجموعه ایران‌تلنت در سال‌های گذشته داشته است، طی پرسشنامه‌‌‌ای از دانشجویان رشته‌‌‌های مهندسی خواسته‌‌‌اند نام شرکت‌هایی که امیدوار هستند در آن مشغول به کار شوند را نام ببرند. در نتیجه این پرسشنامه مجموعه‌‌‌های معدنی و صنایع‌معدنی وجود نداشتند و از 20مجموعه نام برده‌شده؛ تنها سه شرکت به طور غیرمستقیم در این حوزه فعالیت می‌‌‌کردند.
حاتمی با اشاره به دلایل این چالش گفت: یکی از دلایل مشتاق نبودن جوانان به عضویت در این مجموعه‌‌‌ها عدم‌شناخت این شرکت‌هاست و از سوی دیگر دانشجویان مرتبط تر نیز تصور و شناخت درستی از این مراکز ندارند. وی در ادامه افزود: در حال حاضر می‌‌‌توان چهار راهکار اصلی برای بهبود این شرایط ارائه داد: جذب استعدادها و شناخت مواردی که برای کارکنان اهمیت دارد؛ تشخیص مهارت‌‌‌های موردنیاز نیروی انسانی برای بهبود و توسعه بنگاه و سرمایه‌گذاری روی این مهارت‌‌‌ها، اقدامات موثر اجتماعی جهت افزایش اثربخشی به منظور ایجاد اشتیاق بین دانش‌‌‌آموختگان و متخصصان حوزه معدن و صنایع‌معدنی و همچنین تشکیل کمیته‌‌‌های مشترک بین فعالان حوزه معدن برای اهداف استراتژیک که نیازمند زمان است. این فعال حوزه معدن در سخنرانی کلیدی خود در دومین رویداد جامع معدن و صنایع‌معدنی بیان کرد: در فضای جهانی رایج است که حداقل سالی یک کمپین مدیران آینده از سوی شرکت‌های معدنی تشکیل می‌شود و طی آن جوانانی که مستعد و علاقه‌‌‌مند هستند؛ شناسایی می‌‌‌شوند تا بر روی آنها سرمایه‌گذاری‌‌‌های لازم صورت بگیرد. به بیان وی این فعالیت‌‌‌های آینده‌‌‌نگرانه به شرکت‌ها چشم‌‌‌انداز خوبی می‌دهد. برای مثال شرکت BHP از حالا اطلاعیه‌‌‌های فعالیت‌‌‌های فوریه 2025 مجموعه خود را منتشر کرده است.
حاتمی بیان کرد: طی سال‌های اخیر دانشگاه‌‌‌های داخل کشور دانشجویان رشته‌‌‌های مهندسی را موظف کردهاند تا حدود دو ماه کارآموزی در شرکت‌های مرتبط بگذرانند که این موضوع باید از سوی مدیران جدی گرفته شود؛ چراکه می‌‌‌توانند نیروهای مستعد را از بین این دانشجویان پیدا کنند. این کارشناس معتقد است داشتن مهارت‌‌‌های کافی یک فرد به معنای توان مدیریتی بالای وی نیست، اما به اشتباه در شرکت‌ها به پشتوانه سال‌های فعالیت نیروی انسانی افراد را در سمت‌‌‌های مدیریتی منصوب می‌کنند.
وی در ادامه گفت: زمان بازنشسته شدن هر مدیری از پیش مشخص است و باید از سال‌ها قبل افرادی که پتانسیل رهبری، قدرت حل مساله و مدیریت بحران را دارند؛ شناسایی شوند و برای مدیریت آموزش داده شوند و در کنار آن مهارت‌‌‌های فنی را نیز آموزش ببینند. به عقیده وی در شاخص ESGکه نام آن از ترکیب سه حرف اول کلمات محیط زیست (Environment)، دغدغه‌‌‌های اجتماعی (Social) و حاکمیت شرکتی (Governance) ساخته شده و جنبه‌‌‌هایی از فعالیت شرکت‌ها و کسب‌وکارها را می‌‌‌سنجد، بخش اجتماعی مهم است؛ زیرا هر چه شناخت و اثرگذاری اجتماعی مجموعه بیشتر باشد، نیروهای متخصص بیشتری مایل خواهند بود با مجموعه همکاری کنند.
