نقش توسعه مسیر ترانزیتی ریمدان در رقابت گوادر-چابهار چیست؟

به گزارش نماد اقتصاد، موضوع توسعه کریدورهای اقتصادی بحثی است که تاریخ طولانی در شکل‌دهی مناسبات تجاری و امنیتی ایران دارد. از گذشته یکی از محورهای اصلی اقتصاد ایران گسترش تجارت میان شرق و غرب و همچنین شمال و جنوب بوده است. طی سال‌های اخیر نیز تاکیدات زیادی بر این موضوع مطرح شده است.

در حال حاضر و بعد از تغییر کلان رویکردهای اقتصادی کشور بعد از شکل گیری ایده نظم جدید، به نظر می‌رسد که فرآیندهای اجرایی برای گسترش کریدورهای اقتصادی در ایران سرعت بیشتری به خود گرفته است. طی یک سال گذشته، در ابتدا روسیه برای بهره‌مندی از منافع ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک کریدور شمال-جنوب و سپس چین برای فعال کردن مسیر آسیای میانه کریدور شرق به غرب ذیل ابر پروژه راه ابریشم جدیدBRI -وارد ایران شدند.

موقعیت استراژیک بندر چابهار مورد توجه چین و هند است

یکی از بنادری که در شهر چابهار از موقعیت استراتژیک مهمی برخوردار است، بندر شهید بهشتی است. این بندر به دلیل نقش مهمی که می تواند در تسهیل ارتباط شرق به غرب داشته باشد همواره مورد توجه دو قطب اقتصادی یعنی چین و هند بوده است.

لازم به ذکر است بندر شهید بهشتی چابهار به دلیل اینکه می تواند از طریق دو کریدور ابریشم و کریدوری که از هند عبور می کند، شرق را از ترکیب مسیر های زمینی و دریایی به اروپا متصل کند، محل رقابت های منفی هم شده است. در واقع دو قدرت شرقی همواره برای توسعه این بندر رقابت دارند و در شرایطی یا هر دو نظر بر توسعه ی آن و یا هر دو بر عدم توسعه آن رقابت می کنند.

منطقه ی مرزی ریمدان کجاست و چه اهمیتی دارد؟

گذرگاه مرزی ریمدان (مرز ریمدان-گبد) یک گذرگاه مرزی بین ایران و پاکستان است. این پایانهٔ مرزی در شهرستان دشتیاری استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و با چابهار 120 کیلومتر فاصله دارد. در سمت پاکستان، این گذرگاه تا گوادر پاکستان حدود 70 کیلومتر، جیوانی 60 کیلومتر، پسنی 200 کیلومتر و کراچی 700 کیلومتر فاصله دارد و در انتهای بزرگراه ساحلی مکران (N-10) پاکستان قرار دارد.

گفتنی است پایانهٔ مرزی ریمدان در 29 آذر 1399، با حضور محمد اسلامی وزیر وقت راه و شهرسازی ایران و وزیر تولیدات دفاعی پاکستان به صورت رسمی افتتاح شد. بدین ترتیب این مرز از بازارچه به مرز رسمی تبدیل شد و امکان انجام تمام رویه‌های گمرکی با اختصاص کد گمرکی مستقل فراهم شد. مرز ریمدان ظرفیت و توانمندی مناسبی برای صادرات و واردات کالا، انتقال زائران پاکستانی و گردشگران و مسافران دارد.

ریمدان نقطه ی اتصال ایران به سیپک می شود؟

گفتنی است برخی کارشناسان مسائل ژئوپلتیک بر این باورند که توسعه مرز ریمدان و تبدیل این منطقه مرزی به یک مسیر ترانزیتی می تواند منجر به تقویت رقبای بندر چابهار در کشور های همسایه شود که این امر مشخصا به ضرر منافع ملی کشور است.

همچنین چندی قبل برخی رسانه های نزدیک به دولت تاکید کرده بودند، ریمدان، به سبب نزدیکی به مراکز تجاری پاکستان (650 کیلومتر با بنادر کراچی و 70 کیلومتر با گوادر)، این ظرفیت را دارد که در مبادلات تجاری 2 کشور نقشی راهبردی ایفاء کرده و به‌ عنوان یک نقطه حیاتی و حساس، می‌تواند ایران را به کریدور اقتصادی سی پک (چین و پاکستان) یعنی 37 درصد جمعیت جهان متصل کند.

لازم به ذکر است با توجه به سفر اخیر رئیس جمهور به پاکستان و تاکید طرفین بر ارتقای روابط تجاری، به نظر می رسد حساسیت ها در مورد این مرز زمینی که اتصال دهنده ی پاکستان به ایران است بالاتر رفته است.

لزوم ورود اندیکشده های غیر دولتی برای بررسی نقاط مثبت و منفی توسعه مرز ریمدان

از سویی دیگر همچنان نظر واحدی در خصوص نکات مثبت و منفی توسعه مسیر ترانزیتی مرز ریمدان در بین کارشناسان وجود ندارد. گروهی توسعه این مرز زمینی را موجب تضعیف بندر شهید بهشتی و تسهیل ارتباط زمینی تا بندر گوادر پاکستان می دانند و از این جهت موافق به توسعه مسیر ترانزیتی این مرز نیستند. گفتنی است به دلیل شراکت تنگانگ چینی ها با پاکستان و حضور آن ها در بندر گوادر چندان بعید نیست که تمایل شرقی ها به ارتباط بیشتر و تسهیل راه زمینی تا گوادر بیشتر از بندر شهید بهشتی باشد. البته گروهی دیگری از کارشناسان بر این باورند که توسعه مسیر ترانزیتی این مرز منجر به تقویت ترانزیت زمینی کشور در منطقه مذکور می شود.

از همین رو لازم است تا  اندیکشده ها و مراکز مطالعاتی در این موضوع مهم ورود کنند و نتایج تحقیقات خود را در اختیار مقامات دولتی قرار دهند.

بنابراین به نظر می رسد اگر خروجی نهادهای پژوهشی و تحقیقاتی بر این امر باشد که توسعه ی این منطقه مرزی به نفع کشور است باید هرچه سریع تر نسبت به رفع موانع توسعه ترانزیتی از این گذرگاه مهم اقدام شود. برخی از این موانع شامل عدم حضور نماینده گمرک به طور شبانه روزی در منطقه، مشکلات متعدد در ثبت بار، معطلی چند روزه کامیون ها و رانندگان و فرآیند های طولانی اداری هست