وعده بومی‌سازی کاتالیست‌های صنعت پتروشیمی در گام‌های پایانی
به گزارش نماد اقتصاد، جواد اوجی وزیر نفت، دی‌ماه ۱۴۰۰ در آیین گرامیداشت روز صنعت پتروشیمی، با تأکید بر سیاست حمایتی وزارت نفت دولت سیزدهم از مراکز علمی و پژوهشی و ضرورت تکمیل زنجیره ارزش صنعت اعلام کرد که تا پایان ۱۴۰۴ همه کاتالیست‌های صنعت پتروشیمی از سوی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به کمک مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی و شرکت‌های پژوهشی و دانش‌بنیان ایرانی بومی‌سازی می‌شوند.
شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی، بازوی پژوهشی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در تدوین، توسعه و تجاری‌سازی دانش فنی تولید محصولات، کاتالیست‌ها و مواد شیمیایی مورد نیاز صنعت پتروشیمی، بهینه‌سازی و رفع مشکلات فرایند‌های واحد‌های تولیدی و بهبود دانش‌های موجود است. این شرکت صاحب دانش فنی ۱۹ فرایند و مواد شیمیایی بزرگ صنعت پتروشیمی و ۲۴ کاتالیست و آغازگر صنعت نفت است و دستاورد‌های مطلوبی را در دولت سیزدهم، همسو با خودکفایی و توسعه در صنعت پتروشیمی کسب کرده است، به‌طوری که به گفته مجید دفتری، مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی، این شرکت در دو سال گذشته از نظر تعداد فروش دانش فنی به‌عنوان بازیگری مهم در عرصه ارائه لیسانس مطرح شده است. متانول، انواع پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن، متانول به پروپیلن، آمونیاک، دی‌متیل‌اتر، آمونیاک سبز، وینیل استات مونومر (VAM) و لاستیک مصنوعی (EPDM) از دانش‌های فنی فرایندی مهم کسب‌شده این شرکت هستند.
ازاین‌رو، شرکت ملی صنایع پتروشیمی همسو با تحقق اهداف توسعه‌ای، سند کاتالیست صنعت نفت را در سال ۱۴۰۱ روزآمد و رونمایی کرد. بومی‌سازی ۱۴ کاتالیست از کل کاتالیست‌های صنعت پتروشیمی برای تحقق خودکفایی کامل باقی مانده بود که از این تعداد ۱۰ کاتالیست در مقیاس آزمایشگاهی تولید و قرارداد پژوهشی کاتالیست‌های باقی‌مانده از سند جامع کاتالیست صنعت نفت نیز ۲۳خرداد۱۴۰۳ میان شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران، دانشگاه تهران، دانشگاه شهرکرد و دانشگاه خوارزمی امضا شد.
هم‌اکنون حدود ۳۰درصد کاتالیست‌هایی که در صنعت نفت استفاده می‌شود، با لایسنس شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی تولید شده‌اند و از نظر وزنی و قیمتی نیز دانش فنی ٩۸درصد کاتالیست‌ها در کشور کسب شده است.
از سوی دیگر، گسترش دیپلماسی انرژی در دولت سیزدهم تأثیر قابل توجهی بر همکاری‌های خارجی ایران داشت، به‌طوری که هم‌اکنون ایران سالانه بیش از ۱۰۰۰ تن کاتالیست صادر می‌کند و چند کشور ازجمله کشور‌های CIS و آمریکای جنوبی درخواست دانش کاتالیستی را از مجموعه پژوهش و فناوری پتروشیمی داشته‌اند، اما از آنجا که شرکت‌های کاتالیست‌ساز به ارائه دانش کاتالیست‌ها تمایلی ندارند و به فروش محصول کاتالیست علاقه‌مندند، این شرکت با بررسی بازار کشور‌هایی که درخواست دانش کاتالیستی را دارند، تصمیم خواهد گرفت دانش فنی درخواستی را عرضه کند یا کاتالیست تولیدی را به آنها بفروشد.
دولت سیزدهم همچنین با توجه به زمان‌بربودن خرید لایسنس‌های خارجی در شرایط تحریم، تصمیم گرفت از ظرفیت شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به‌منظور افزایش سرعت پیشرفت پروژه‌ها استفاده کند. این روند کمک بسیاری در پیشرفت بومی‌سازی فرایند‌ها داشت، ضمن اینکه توجه ویژه‌ای به داخلی‌سازی تجهیزات در فروش دانش‌های فنی شد و این شرکت بسیاری از تجهیزات اجباری را که به‌طور معمول لایسنسور‌های خارجی از کشور یا منطقه خودشان با قیمت‌های گزاف تحمیل می‌کردند به داخل منتقل کرد و داخلی‌سازی شدند که با این چرخه، اشتغال‌زایی و کاهش ارزبری از کشور نیز محقق می‌شود.
حدود ۲۷۰ لیسانس دانش فنی در صنعت پتروشیمی اخذ و تاکنون توانایی ارائه حدود ۴۰درصد این لیسانس‌ها از سوی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی میسر شده است. ارزش قرارداد لیسانس‌های ارائه‌شده از سوی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی در دولت سیزدهم حدود ۱۸ میلیون یورو است که این شرکت با توجه به تأکید دولت سیزدهم بر تکمیل زنجیره ارزش، تقریباً اقدام‌های عملیاتی را روی همه زنجیره ارزش معرفی‌شده از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی آغاز کرده است. ابتدا نیز مطالعات فنی و اقتصادی و تحقیقاتی از سوی این شرکت یا شرکت‌های همکار و خصوصی آغاز می‌شود که حدود ۱۸ مورد آن به قرارداد منتهی شده است.
براساس گزارش وزارت نفت، شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی در سال‌های اخیر، دو قرارداد بزرگ ارائه لیسانس پلی‌اتیلن سنگین با پتروشیمی‌های بوشهر و تبریز امضا کرده که مدارک مهندسی فرایند به‌طور کامل تهیه و ارائه شده است و این شرکت‌ها نیز موفق به امضای قرارداد با شرکت‌های پیمانکار ایرانی برای اجرای این لیسانس‌ها شده‌اند و هم‌اکنون پیشرفت فیزیکی مطلوبی دارند. همچنین، در سال ۱۴۰۲ نیز قرارداد ارائه لیسانس فاز گازی تولید پلی‌پروپیلن با شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج‌فارس امضا شد که در مرحله تهیه مدارک مهندسی است.
افزون‌براین، در طرح اسلام‌آباد غرب، گاز به متانول، متانول به پروپیلن و پروپیلن به پلی‌پروپیلن با استفاده از دانش فنی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی اجرا خواهد شد. مگامتانول لورچ نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه مجموعه با دانش فنی این شرکت اجرا می‌شود. البته این شرکت پروژه‌های نهایی‌شده هم در دست اقدام دارد تا به مرحله مؤثر و اجرایی شدن قرارداد‌ها برسد.
درعین‌حال، شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با توجه به توسعه صنعت پتروشیمی در کشور‌های همسایه، برای خارج‌نشدن از گود رقابت در منطقه، روند جهانی توسعه صنعت پتروشیمی را زیر نظر دارد و بررسی می‌کند. این شرکت اقدام‌های مطلوبی در زمینه هیدروژن سبز، متانول سبز و آمونیاک سبز با همکاری مجموعه معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت آغاز کرده است.
